Bình Định có võ sư mù Hồ Ngạnh (quê ở An Nhơn, cách quê tác giả Lê Duy Hạ anh một con sông, chưa tới một cây số) nổi tiếng với đường roi tuyệt kỹ. Ông múa roi giỏi đến mức đã có người thử tạt nước vào người ông mà chẳng thấy quần áo ông bị ướt. Tuy ông mù nhưng có nhiều môn sinh đến xin thọ giáo, trong đó có người con trai độc nhất của ông. Tương truyền rằng, do nhận thấy con mình võ đức không tốt nên Hồ Ngạnh không truyền hết tuyệt học, nhất là đòn roi tuyệt kỹ, vì sợ con làm bậy. Biết cha còn giấu tuyệt chiêu nên người con ngoài cách năn nỉ không được đã nghĩ cách khác...
Một đêm trăng, có tên ăn trộm mặc toàn đồ đen, che mặt vào trộm bò nhà ông. Được vợ cho biết tin, Hồ Ngạnh cầm roi ra án ngữ nơi cổng rào nhà không cho tên trộm lùa bò đi. Hai bên quần nhau cả tiếng bất phân thắng bại. Ngạc nhiên vì miếng võ nào mình tung ra đều bị tên trộm 'hóa giải hết, Hồ Ngạnh sợ đánh lâu sức già không lại trẻ nên ông quyết định tung tuyệt chiêu, chợt nghe một tiếng bịch, tên trộm nằm giãy lạch đạch dưới đất cố trút giọng nói yếu ớt: cha ơi, chết con rồi. Biết con mình dùng khổ nhục kế để học tuyệt chiêu nên Hồ Ngạnh đứng chết trân. Còn vợ ông ở trong nhà chạy ra khóc như mưa. Bởi có lần bà được chồng cho biết, ông chưa bao giờ sử dụng tuyệt chiêu mà một khi đã ra đòn thì đối thủ khó sống, bởi tuyệt chiêu đánh vào các tử huyệt đối phương, chết nhanh hay chậm là do mức độ ra đòn của Hồ Ngạnh. Bà ôm con rồi trách chồng: sao ông nhẫn tâm dùng tuyệt chiêu với con, nó còn sống được bao lâu nữa? Hồ Ngạnh than thở: Tại thằng Hai nó quyết ăn thua, tung toàn đường hiểm đánh tôi nên tôi buộc lòng phải trừng trị, cao lắm thì sáu tháng nữa thằng Hai sẽ qua đời... Từ khi người con trai độc nhất mất, Hồ Ngạnh không thiết tha gì đến chuyện võ học nữa. Ông buồn rồi sinh bệnh mà mất sau đó mấy năm...
Ở SKCL cũng có một nghệ sĩ có đường roi nổi tiếng. Đó là nam danh ca Minh Cảnh. Theo lời NS Minh Cảnh út (em trai út Minh Cảnh) thì khi lập đoàn hát riêng, anh Hai (Minh Cảnh) lúc nào cũng kè kè cây roi bên mình. Thấy nó mãnh khảnh, chỉ dài hơn 1 mét nhưng là vũ khí tự vệ rất lợi hại của Minh Cảnh. Nhiều lần lâm trận, chống lại số đông anh Hai mới dùng roi, làm bọn côn đồ khiếp đảm, kiêng nể. Trong số báo Xuân Tân Mão, chúng tôi có đề cập đến hai trường hợp mấy tên lính chế độ cũ dùng súng uy hiếp và đánh hội đồng để thử tài võ học của Minh Cảnh. Cả hai lần nguy hiểm này Minh Cảnh đều dùng roi để đối phó. Nhưng trong hai lần này, anh ra chiêu có phần nương tay, cốt là để tước đoạt súng và dằn mặt đối phương nên mấy tên lính chỉ bị thương nhẹ. Thấy Minh Cảnh sử dụng đòn roi quá lợi hại nên tên thứ năm (võ công cao nhất, là người đã được một nghệ sĩ đàn anh năm xưa thuê đánh hội đồng Minh Cảnh) đề nghị Minh Cảnh đánh tay không nhưng rồi cũng chịu không nổi, đành mới lộ thân thế. Biết Minh Cảnh trên tài, có võ đức nên mấy tên lính này rất khâm phục và xin nhận Minh Cảnh làm đàn anh.
Khi lập đoàn hát riêng, buổi chiều sau khi chơi cờ tướng với nghệ sĩ trong đoàn, Minh Cảnh thường cầm roi rảo một vòng sân bãi để kiểm tra. Thấy đám con nít chạy nhảy lung tung, anh lùa bọn chúng vào một góc, rồi hỏi thăm gia cảnh từng em. Thấy em nào nghèo khó, Minh Cảnh móc túi cho tiền rồi bố trí khu vực để các em xem hát miễn phí và dặn chúng đừng đùa nghịch để bà con xem hát không bị ảnh hưởng. Mấy chị bán hàng nước, trái cây, có cổi,... thấy Minh Cảnh cầm roi để hù dọa con nít cho bọn trẻ khỏi làm mất trật tự sân bãi nhưng không ai biết đớ là vật bất ly thân, là vũ khí rất lợi hại của anh.
Có lần lưu diễn ở miền Tây, Minh Cảnh ghé thăm đoàn hát của minh Phụng. Sau khi mời anh Hai dùng cơn trưa, Minh Phụng thấy còn sớm nên hầu Minh Cảnh mấy ván cờ tướng. Thua liền Minh Phụng ba ván nên Minh Cảnh không để ý đến xung quanh. Một nhân viên trong đoàn Minh Phụng biết Minh Cảnh quý cây roi nên tìm cách giấu. Lúc phát hiện mất roi Minh Cảnh càu nhàu: mấy em làm gì cũng được chứ đừng có giấu cây roi của anh, anh không thích đâu. Minh Phụng thấy nhạn viên của mình quá trớn nên bảo đem trả roi và xin lỗi Minh Cảnh. Vuốt giận Minh Cảnh, Minh Phụng đùa: khi nào anh Hai rãnh, truyền cho em vài miếng võ phòng thân và nếu có dịp anh cho em xin cây roi này nhé! Minh Cảnh ừ: với ai chứ em thì anh không tiếc...
Sau giải phóng vài năm, Minh Cảnh không lập đoàn hát riêng nữa mà anh cộng tác cho một số đoàn nhà nước. Lúc này người ta ít thấy Minh Cảnh mang cây roi theo bên mình như trước. Anh cho biết, chuyện an ninh giờ thì đã có Ban quản trị đoàn lo hết nên anh đỡ bận tâm, chỉ tập trung vào hát xướng. Chính vì không có cây roi bên mình như trước mà Minh Cảnh đã gặp nguy hiểm khi về Sài Gòn hát tại các tụ điểm. Cách đây hơn chục năm, Minh Cảnh về trụ lại ở TPHCM. Anh thuê nhà ở đường Lê Văn Sĩ (Quận 3). Có lẽ người nhà anh có chuyện tiền bạc sao đó với đám xã hội đen nên có mấy tay hầm hầm mang mã tấu tìm đến nhà để hỏi chuyện. Nói tiếng trước tiếng sau là mấy tay này xả mã tấu xuống đầu vợ anh. Đang chơi cờ tướng với mấy đứa em trong nhà, thấy vợ lâm nguy nên Minh Cảnh nhảy phóng qua một cái bàn thật cao, dùng tay chụp vào chuôi mã tấu. Do lực chém quá mạnh nên tay Minh Cảnh tét một đường dài phải khâu đến trên chục mũi. Nén đau, Minh Cảnh tước mã tấu đám xã hội đen và khống chế hết bọn chúng. Sau đó, Minh Cảnh nhỏ nhẹ dàn xếp êm thắm. Thấy Minh Cảnh giỏi võ , lại biết chuyện nên mấy tay xã hội đen sau đó đã rút êm. Khi nhắc lại chuyện này, mấy đàn em của anh cho biết, nếu lúc đó Minh Cảnh có cây roi bên cạnh thì anh đã không bị thương như vậy. Dù lúc đó Minh Cảnh tuổi đã 60 nhưng thân pháp của anh vẫn rất nhanh lẹ, kịp cứu vợ thoát chết. Hiện Minh Cảnh đang định cư ở Mỹ. Nhiều Việt kiều nghe tin anh giỏi võ đã đến xin thọ giáo nhưng anh không dạy. Anh cho biết, việc truyền võ học phải có ''duyên'' mới được và chỉ truyền cho những người có tâm đức chứ không dạy đại trà.
Còn tiếp...
ngocanh (Theo Khổ Gia Trường - Báo sân khấu)